علل پایین بودن هماتوکریت و هموگلوبین

به گزارش دَبی بلاگ، سطوح پایین هماتوکریت و هموگلوبین نشان دهنده یک کهش در سلول های قرمز خون (گلبول های قرمز) در بدن است. در این مقاله یک مرور کلی درباره علل و علایم این کاهش در بدن انجام گرفته است.

مترجم: سعید علیزاده

منبع:راسخون

سطوح پایین هماتوکریت و هموگلوبین نشان دهنده یک کهش در سلول های قرمز خون (گلبول های قرمز) در بدن است. در این مقاله یک مرور کلی درباره علل و علایم این کاهش در بدن انجام گرفته است.

آیا میدانستید؟

حدود یک میلیون سلول قرمز خون در 2 تا 3 قطره خون وجود دارد، و برای هر 600 سلول قرمز خون، حدود 40 پلاکت خونی و یک سلول سفید وجود دارد.

هر دو هموگلوبین و هماتوکریت با سلول های قرمز خون در ارتباط هستند. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول های قرمز یافت می گردد که اکسیژن را به سراسر بدن حمل می نماید. از سوی دیگر هماتوکریت مقدار گیری مقدار گلبول های قرمز موجود در حجم کل خون است. مقدار هر دو این اجزا می تواند با انجام یک آزمایش شمارش کامل خون معین گردد، چون هر دو بر اساس حجم پلاسما هستند.

سطح طبیعی و قابل قبول هموگلوبین در مردان و زنان به ترتیب در محدوده بین 14 تا 18 و 12 تا 16 گرم بر دسی لیتر است. هماتوکریت به اسم یک درصد از حجم سلول های قرمز خون در 100 میلی لیتر از خون گزارش می گردد. محدوده طبیعی در مردان بین 40 تا 54 درصد است، در حالی که این مقدار در زنان در محدوده بین 36 تا 48 درصد می باشد. توجه داشته باشید که این مقدار می تواند از یک شرایط سلامتی به شرایط های دیگر متفاوت باشد. معمولا یک تفاوت 7 درصدی (در مقادیر بالاتر یا پایین تر) در میان مراکز تشخیص مختلف دیده می گردد. بنابراین، واضح بودن مفهوم نتایج آزمایش از متخصص پزشک مربوطه لازم است.

علایمی که ممکن است سطوح پایین تر را نشان دهد

کمبود گلبول قرمز از نظر پزشکی کم خونی شناخته می گردد. پزشک شما زمانی که احساس کند در شما علایم و نشانه هاای فقر آهن یا کم خونی دیده می گردد، معمولا یک آزمایش خون تجویز می نماید. در زیر بعضی از علایم شایع نوشته شده که کمبود گلبول قرمز را اثبات می نمایند:

فرسودگی دائمی و خستگی

تپش سریع تر قلب به صورت ناگهانی

تنگی نفس

رنگ پریدگی پوست

ریزش مو

تشدید مسائل قلبی

غش کردن

شدت علایم هم به شدت کم خونی و نوع بدن فرد بستگی دارد. افراد مبتلا به کم خونی مزمن علایم با شدت کم تر را نشان می دهند زیرا بدن آن ها به این شرایط عادت نموده است. از سوی دیگر، افرادی که مبتلا به کم خونی شدید هستند علایم بیشتری را تجربه خواهند کرد.

علل احتمالی برای سطوح پایین

علت کم خونی را می توان به دو دسته کلی گروه بندی کرد. این دو گروه عبارتند از: زمانی که فراوری سلول های قرمز خون در بدن مختل و یا به طور کلی متوقف می گردد. و هنگامی که مقدار پیشبینی نشده ای از خون در بدن از بین می رود یا گلبول های قرمز خون در حال از بین رفتن است.

ابزار تشخیص سطح هماتوکریت بدن شامل حجم میانه سلول ها و توزیع عرضی سلول قرمز و این ها به پزشک ها یاری می نمایند تا اگر شخصی سطح پایین هموگلوبین و هماتوکریت دارد را معین کند. حجم میانه سلول ها مقدار واقعی سلول های خونی و توزیع عرضی سلول قرمز تفاوت در مقدار بین همه سلول های قرمز خون را معین می نماید. اگر یک فرد دارای سطح حجم میانه سلولی پایین اما سطح توزیع عرضی سلول قرمز بالا باشد در این صورت این شرایط به علت کمبود آهن مزمن اتفاق افتاده است. از سوی دیگر، سطح میانه توزیع عرضی سلول قرمز همراه با سطح پایین حجم میانه سلولی نشانگر یک کانال متفاوت از دست دادن خون مخصوصا به وسیله خونریزی در بدن است.

همواره مقادیر پایین نباید باعث نگرانی شوند. بعضی موادروجود دارد که سطح پایین گلبول قرمز کاملا طبیعی است. برای مثال، بارداری معمولا به علت وجود مایع اضافی در خون باعث کاهش مقدار هماتوکریت می گردد. حتی زنانی که در سن باروری هستند، در دوران قاعدگی دارای سطح هموگلوبین و هماتوکریت پایین هستند. علل جدی دباره این شرایط در زیر شرح داده شده است.

تالاسمی: این یک بیماری خونی ارثی است که در یک خانواده جریان پیدا می نماید. این اختلال منجر به تخریب تعداد زیادی از گلبول های قرمز و پایین آمدن هموگلوبین می گردد و در نتیجه کم خونی ایجاد می گردد.

کم خونی همولیتیک: در این نوع کم خونی سلول های قرمز خون قبل از رسیدن به طول عمر خود در بدن از بین می فرایند و از جریان خون حذف می شوند. مغز استخوان از فراوری کافی سلول های قرمز خون ناتوان می گردد و نمی تواند جوابگوی احتیاجهای بدن باشد.

کم خونی داسی شکل: این بیماری یک اختلال ژنتیکی ارثی است که در آن گلبول های قرمز به شکل داس در می آیند و در عرض 10 تا 20 روز از بین می فرایند، در حالی که طول عمر این گلبول ها باید در حدود 120 روز باشد. به اسم نتیجه، چون مغز استخوان قادر به فراوری سریع گلبول های قرمز نو نیست کمبود در بدن ایجاد می گردد.

اختلالات مغز استخوان: چون سلول هی قرمز خون در مغز استخوان ساخته می شوند، سالم بودن مغز استخوان برای اینکه بتواند وظایفش را به خوبی انجام دهد بسیار مهم است. بیماری هایی از جمله لوسمی، لنفوم (که به مغز استخوان توسعه می یابد)، کم خونی آپلاستیک (که در آن مغز استخوان سلول خونی نو فراوری نمی نماید) و مانند این ها در این دسته قرار می گیرند.

آسیب تماشا مغز استخوان: آسیب به مغز استخوان می تواند به علت بعضی عفونت ها، داروها، سموم، بعضی درمان ها مانند شیمی درمانی و قرار گرفتن در معرض پرتوها ایجاد گردد.

خونریزی داخلی: خونریزی داخلی، که به صورت حاد یا مزمن باشد هم می تواند منجر به کم خونی باشد. این مشکل می تواند در هر قسمتی از بدن به علت زخم، پولیپ یا سرطان رخ دهد. این مشکل معمولا در دستگاه گوارش دیده می گردد.

بیماری های کلیوی: کلیه ها نقش بسیار مهمی در فراوری سلول های قرمز خون دارند. آن ها هورمونی به نام اریتروپویتین فراوری می نمایند که مغز استخوان را تحریک به فراوری گلبول قرمز می نماید. بیماری کلیوی به علت کاهش سطح EPO رخ می دهد که بر فراوری گلبول های قرمز تاثیر می گذارد.

کمبودهای تغذیه ای: نبود مقادیر کافی از ویتامین ها و مواد معدنی مثل آهن، اسید فولیک، ویتامین B12 و ... به علت رژیم غذایی نامناسب (چه در میان بزرگسالان یا نوجوانان) می تواند بر سطح هموگلوبین و هماتوکریت در بدن تاثیر بگذارد.

سایر علل: علل دیگر شامل بیماری های مزمن التهابی و یا عفونت، ایدز، آرتریت روماتوئید، و یا دستخوش عمل جراحی یا جراحت جدی است.

گزینه های درمان: با توجه به اینکه دلایل متعددی برای سطح پایین هماتوکریت و هموگلوبین وجود دارد، درمان دقیق به علت زمینه ای آن بستگی دارد. در حالی که بعضی از علل قابل کنترل می توانند به راحتی درمان شوند، علل دیگر ممکن است به مداخله پزشکی کامل احتیاج داشته باشند. برای مثال، کمبود تغذیه ای می تواند با تغییرات در رژیم غذایی و مکمل های تغذیه ای جبران گردد. بعلاوه اگر دارویی مصرف می گردد که سطح هموگلوبین و هماتوکریت را تغییر می دهد در این صورت باید مصرف آن متوقف گردد یا دارویی جایگزین آن دارو انتخاب و مصرف گردد. با این حال، اگر علت چیز جدی مانند سرطان، یا شکلی از کم خونی شدید یا یک بیماری مزمن باشد در این صورت، اقدامات بسیار مهم مانند عمل جراحی، انتقال خون یا درمان های بیشتر مورد احتیاج خواهد بود.